Hoe kent die Brescoe Mieke Telkamp?

Hoe vertaal je het kakofonische geschreeuw van deelnemers aan de Jerry Springer Show? Wat doe je met een Engelse woordgrap? Ondertitels op televisie zijn vaak aanleiding voor irritatie. Eindelijk mogen kijkers nu laten zien dat ze het beter kunnen. Aflevering 4 van een serie over het ondertitelen van tv-programma’s.

Je hebt inkorten en inkorten. De opdracht van deze week doet er nog een schepje bovenop. In de film Rent-a-Cop gaan Burt Reynolds als (ex-)politieagent en Liza Minnelli als prostituee op zoek naar een gevaarlijke killer. Ze komen een man tegen die een gezamenlijke kennis blijkt te zijn. Della (Minnelli) vertelt Church (Reynolds) dat hij de vriend is van een van haar collega’s. Ze vervolgt:

‘He’s gonna marry her. She’s lucky, Church.

Hookers and baseball players, when their legs go, it’s time to get out.’

Vertaal deze passage in twee regels van elk maximaal 40 tekens, inclusief spaties en leestekens. Behoudens programmawijzigingen wordt de film uitgezonden op 16 juli, Fox 8. Ondertitelaar! stuurt de beste vertalingen naar de eindredactie van Available Vertaling & Ondertiteling, die uiteindelijk beslist welke wordt uitgezonden.

Oplossingen en commentaar voor zaterdag naar: Ondertitelaar!, de Volkskrant, redactie Dag in Dag uit, postbus 1002, 1000 BA Amsterdam of didu@volkskrant.nl. Bijdragen die voor vrijdagmiddag 12.00 uur binnen zijn, komen in aanmerking voor uitzending.

Corrie Konings, Marco Borsato, Herman van Veen, Hans Dorrestein, Bonnie St. Claire, Koos Alberts, Pim Jacobs, Ischa, Coen Flink en vooral veel André Hazes en Mieke Telkamp. Billie Holiday is de afgelopen week getransformeerd in een keur van Nederlandse artiesten. Het maakt nog eens duidelijk waarom dit soort vernederlandsingen in ondertitels nooit wordt gebruikt: voor je het weet zitten de kijkers in de huiskamer te discussiëren over wie nu écht de Nederlandse Billie Holiday is. Bovendien kan de kijker denken: Hoe kent die Brescoe in godsnaam Mieke Telkamp?

Nadat een meisje dat baan en vriend is kwijtgeraakt dood onder een brug wordt gevonden, zegt rechercheur Brescoe uit Law & Order: ‘No job, no boyfriend. I’d be singing duets with Billie Holiday.’ We vroegen een vertaling van deze twee zinnen in ten hoogste 57 tekens.

Uit de vertaling moest blijken dat Brescoe zich wel enigszins kan voorstellen dat het meisje in wanhoop van de brug is gesprongen. ‘Geen baan, geen vriend. Ik zou meezingen met Billie Holiday’ is een van de vele ingestuurde oplossingen die Brescoe’s inlevingsvermogen niet goed overbrengen. De zin is gemakkelijk verkeerd te begrijpen. Anders dan bijvoorbeeld de lezer van een roman, kan de tv-kijker niet terugbladeren en moet elke titel dus glashelder zijn.

Zo’n 10 procent van de inzendingen was bruikbaar als ondertitel. Ondertitelaar! heeft de eindredactie van de NOB-vertaalafdeling verzocht uit de beste oplossingen er een te selecteren voor uitzending. Tot de kanshebbers behoorden onder meer: ‘Geen baan, geen vriend. Ik zou ook de blues zingen’ van Herman Schouwenburg, ‘Geen werk, geen vriend. Ik zou ook de blues krijgen’ van José Gaspard en ‘Geen baan, geen vent. Daar krijg je toch de blues van’, ingestuurd door Ditte Papousek.

Over deze vondsten zegt eindredacteur Martijn Kock: ‘Inhoudelijk liggen oplossingen met “blues” natuurlijk het dichtst bij het origineel, maar toch vonden we ze wat gekunsteld overkomen; we hoorden het deze rechercheur niet zeggen. Bovendien ga je zingen als je de blues hebt. Je springt niet van bruggen.’ William de Bruijn bedacht ‘Baanloos en single. Dan lig je toch al snel onder de brug’. Daarop was het commentaar van Kock: ‘Single zijn is een keuze, een levensstijl. Singles zijn blije mensen die geen zelfmoord plegen.’

Frank de Jong en P. van Deumer zaten ook een heel eind in de goede richting met: ‘Geen baan, geen vriend. Ik zou er ook tussenuit knijpen’ en ‘Geen baan, geen liefje. Ik zou ook niet in de wolken zijn’. Ze legden het echter af tegen winnares Stella Linn, die bedacht: ‘Baan kwijt, vriend weg. Daar word je niet vrolijk van.’ Een korte, onopvallende en soepel lezende vertaling die bovendien als een van de weinige in de eerste zin het aspect van ‘kort geleden kwijtgeraakt zijn’ vatte.

Een handicap bij het ondertitelen is het ontbreken van een script. En als er wel een script is dan wemelt het soms van de fouten. Dan staat er bijvoorbeeld: ‘It’s like a high coupon, you know, it’s just floorless’ in plaats van ‘It’s like a haiku poem. It’s just flawless’. Meestal is de ondertitelaar scherp genoeg om te weten wat er echt wordt gezegd. Soms gaat het mis.

Loek van den Wijngaard schreef ons dat Johnny Depp in een interview werd gevraagd: ‘You had a relationship with Kate Moss en Winona Ryder?’ Het was vertaald met: ‘U hebt een relatie gehad met Kate Moss en een andere schrijver?’ Een ander voorbeeld kregen we van een collega. Vlak voor het einde van de film Jaws II, als de haai zijn doodstrijd voert, vraagt een van de aanwezigen: ‘Is it dead?’ In de ondertitel werd het: ‘Is het pa?’

Copyright: Kooijman & vd Meulen